Những trường hợp tuyệt đối không được tiêm uốn ván gồm: người có tiền sử phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc sốc phản vệ với vắc xin, người mắc bệnh não tiến triển chưa rõ nguyên nhân, và người từng bị hội chứng Guillain Barre sau liều tiêm trước. Các trường hợp này cần được loại trừ để đảm bảo an toàn, thay thế bằng biện pháp phòng bệnh khác theo chỉ định bác sĩ.
Đây là chống chỉ định tuyệt đối quan trọng nhất mà bất kỳ ai cũng cần biết khi tiêm vắc xin uốn ván. Nếu bạn từng có phản ứng dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin, việc tiêm lại có thể gây sốc phản vệ, một tình trạng cấp cứu nguy hiểm đến tính mạng.
Các phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể biểu hiện qua:
Nguyên nhân có thể do dị ứng với độc tố uốn ván đã được làm yếu, hoặc với các tá dược trong vắc xin như nhôm hydroxide hay formaldehyde.
Điều quan trọng cần lưu ý là những phản ứng nhẹ như đau nhức tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, mệt mỏi thoáng qua không được coi là chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên, nếu ở các lần tiêm trước bạn từng gặp phản ứng tiến triển nặng hơn, hãy thông báo và trao đổi kỹ với bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá trước khi tiếp tục tiêm.
Những người đang mắc các bệnh lý thần kinh tiến triển như viêm não cấp, động kinh chưa kiểm soát được hoặc rối loạn não bộ chưa được chẩn đoán rõ ràng không nên tiêm vắc xin phối hợp bạch hầu, ho gà, uốn ván (DPT). Nguyên nhân là thành phần ho gà trong vắc xin có thể làm tình trạng thần kinh trở nên phức tạp hơn.
Trong khi đó, vắc xin uốn ván đơn (TT) hoặc vắc xin kết hợp bạch hầu, uốn ván (Td) được đánh giá là có nguy cơ thấp hơn. Với những trường hợp này, việc tiêm chủng cần được bác sĩ thần kinh và bác sĩ truyền nhiễm xem xét kỹ, cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của từng người.
Hội chứng Guillain Barre là một trong những trường hợp không được tiêm uốn ván. Bởi Guillain Barre là tình trạng hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các dây thần kinh ngoại biên, gây yếu cơ hoặc liệt tiến triển từ chân lên trên. Nếu bạn từng mắc hội chứng này trong vòng 6 tuần sau khi tiêm vắc xin có chứa thành phần uốn ván, thì đây được xem là một chống chỉ định tương đối quan trọng.
Hiện nay, mối liên quan giữa vắc xin uốn ván và hội chứng Guillain Barre vẫn còn nhiều tranh luận trong y khoa. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, các bác sĩ thường áp dụng nguyên tắc thận trọng. Nếu bạn có tiền sử này nhưng đồng thời xuất hiện vết thương có nguy cơ cao nhiễm uốn ván, bác sĩ có thể cân nhắc dùng globulin miễn dịch chống uốn ván thay vì tiêm vắc xin.
Không phải lúc nào cũng có thể tiêm vắc xin uốn ván ngay lập tức. Một số trường hợp đặc biệt cần trì hoãn tiêm để đảm bảo an toàn và hiệu quả bảo vệ.
Khi cơ thể đang mắc bệnh nhiễm trùng cấp tính kèm sốt từ 38,5°C trở lên, hệ miễn dịch đã phải hoạt động tối đa. Nếu tiêm vắc xin trong giai đoạn này, cơ thể dễ bị quá tải và khả năng tạo miễn dịch có thể giảm, khiến hiệu quả tiêm chủng không được như mong muốn.
Các bệnh cấp tính thường gặp bao gồm cúm nặng, viêm phổi, viêm đường ruột cấp hoặc bất kỳ nhiễm trùng nào gây sốt cao. Ngược lại, cảm lạnh nhẹ không kèm sốt hoặc sốt dưới 38°C thường không phải là lý do phải trì hoãn. Sau khi hết sốt và hồi phục, bạn nên chờ thêm 1-2 tuần để cơ thể ổn định hoàn toàn trước khi tiêm.
Điều quan trọng cần lưu ý: nếu có vết thương nguy cơ cao nhiễm uốn ván (như vết thương sâu, dính bẩn, hoặc bị động vật cắn), việc tiêm phòng vẫn phải ưu tiên ngay cả khi đang ốm nhẹ, bởi lợi ích phòng bệnh vượt trội hơn nguy cơ.
Những người mắc bệnh mạn tính như hen phế quản, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp hay bệnh thận mạn cần đặc biệt lưu ý đến thời điểm tiêm chủng. Nếu bệnh đang ở giai đoạn cấp tính, chẳng hạn hen khó kiểm soát hoặc lupus đang bùng phát, hệ miễn dịch vốn đã rối loạn có thể phản ứng quá mức với vắc xin.
Thời điểm thích hợp nhất để tiêm vắc xin uốn ván cho nhóm bệnh nhân này là khi bệnh đã được kiểm soát ổn định bằng thuốc trong ít nhất 4-8 tuần. Việc quyết định chính xác khi nào nên tiêm cần có sự đánh giá trực tiếp từ bác sĩ điều trị để đảm bảo an toàn và hiệu quả cao nhất.
Những người đang dùng corticosteroid liều cao (tương đương từ 20mg prednisolone/ngày trở lên trong hơn 2 tuần), thuốc hóa trị ung thư hoặc các thuốc sinh học ức chế miễn dịch nên tạm hoãn việc tiêm vắc xin. Nguyên nhân là vì các loại thuốc này làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó tạo được kháng thể bảo vệ đầy đủ sau tiêm.
Thông thường, nên chờ khoảng 3 tháng sau khi ngừng thuốc ức chế miễn dịch mới tiến hành tiêm phòng. Tuy nhiên, thời gian này có thể thay đổi tùy từng loại thuốc và tình trạng sức khỏe cụ thể. Với bệnh nhân đang điều trị ung thư hoặc sau ghép tạng, lịch tiêm cần được bác sĩ chuyên khoa và bác sĩ truyền nhiễm phối hợp xây dựng để vừa an toàn vừa đạt hiệu quả tốt nhất.
Trong những trường hợp không được tiêm uốn ván, phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ là những nhóm cần được cân nhắc kỹ lưỡng khi tiêm chủng. Việc lựa chọn thời điểm và loại vắc xin phù hợp sẽ giúp đảm bảo an toàn tối đa.
Nhiều người vẫn còn lo ngại vắc xin uốn ván có thể gây hại trong thai kỳ. Thực tế, điều này hoàn toàn không đúng. Đây là loại vắc xin rất quan trọng, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo tiêm cho thai phụ từ tuần thứ 27 trở đi để bảo vệ cả mẹ và em bé.
Trong ba tháng đầu thai kỳ, khi các cơ quan của thai nhi đang hình thành, bác sĩ thường khuyên nên trì hoãn tiêm (trừ trường hợp có nguy cơ nhiễm trùng cấp thiết). Điều này dựa trên nguyên tắc thận trọng, dù chưa có bằng chứng cho thấy vắc xin uốn ván gây hại trong giai đoạn này.
Một số lưu ý quan trọng đối với phụ nữ mang thai:
Trẻ sơ sinh dưới 6 tuần tuổi thường chưa được tiêm vắc xin uốn ván vì hệ miễn dịch còn non nớt, chưa đủ khả năng đáp ứng hiệu quả. Theo lịch tiêm chủng tại Việt Nam, trẻ bắt đầu được tiêm từ 2 tháng tuổi với vắc xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1, trong đó có thành phần phòng uốn ván.
Đối với trẻ sinh non hoặc nhẹ cân (dưới 2kg), bác sĩ sẽ cần đánh giá kỹ lưỡng trước khi tiêm. Một số trường hợp có thể phải hoãn đến khi trẻ đạt cân nặng tối thiểu hoặc các chỉ số sức khỏe ổn định. Điều này không có nghĩa là trẻ không cần tiêm, mà chỉ đơn giản là chờ đến thời điểm an toàn và phù hợp nhất.
Trẻ mắc động kinh chỉ nên tiêm các vắc xin có chứa thành phần ho gà sau khi bệnh đã được kiểm soát ổn định ít nhất 3 tháng. Riêng với vắc xin uốn ván đơn độc, nguy cơ thấp hơn nên có thể được cân nhắc sớm hơn.
Đối với trẻ bị suy giảm miễn dịch bẩm sinh, đang điều trị ung thư máu hoặc mắc các bệnh tự miễn, việc tiêm chủng cần có sự thăm khám và chỉ định cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn.
Ngoài ra, những trẻ từng có phản ứng bất thường sau mũi tiêm trước như:
Trẻ cần được tiêm trong môi trường y tế có theo dõi chặt chẽ để tránh những dấu hiệu trên. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chuyển sang loại vắc xin khác có ít tác dụng phụ hơn.
Tiêm vắc xin uốn ván nhìn chung an toàn, nhưng trong một số trường hợp hiếm gặp vẫn có thể xuất hiện tác dụng phụ nghiêm trọng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu nguy hiểm sẽ giúp xử trí kịp thời và đảm bảo an toàn cho người tiêm.
Sau tiêm vắc xin uốn ván, hầu hết mọi người đều gặp một số phản ứng nhẹ trong 1-3 ngày đầu. Đây là hiện tượng bình thường của cơ thể khi tạo miễn dịch.
Những phản ứng thường gặp gồm:
Các triệu chứng này thường tự hết, chỉ cần:
Tuy nhiên, bạn cần cảnh giác nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường sau:
Khi gặp các biểu hiện trên, hãy đến cơ sở y tế để kiểm tra, vì có thể liên quan đến nhiễm trùng tại chỗ.
Sốc phản vệ là một trong những biến chứng rất hiếm gặp sau tiêm chủng, nhưng lại đặc biệt nguy hiểm. Thông thường, tình trạng này xuất hiện trong vòng 15-30 phút đầu sau khi tiêm.
Các biểu hiện có thể nhận thấy bao gồm:
Đây là một tình huống cấp cứu khẩn cấp, đòi hỏi phải được xử trí ngay bằng tiêm adrenaline để giữ an toàn cho người bệnh.
Chính vì vậy, sau khi tiêm vắc xin, bạn luôn được yêu cầu ngồi chờ tại phòng tiêm ít nhất 30 phút để nhân viên y tế theo dõi các phản ứng bất thường có thể xảy ra. Nếu bạn có tiền sử dị ứng với bất kỳ loại vắc xin hay thuốc nào, hãy chủ động thông báo trước cho nhân viên y tế. Việc này giúp họ có sự chuẩn bị sẵn sàng về thuốc men và các biện pháp xử trí cấp cứu trong trường hợp không may xảy ra phản ứng nghiêm trọng.
Ngoài sốc phản vệ, một phản ứng khác hiếm gặp nhưng cần lưu ý là phản ứng Arthus. Đây là tình trạng cơ thể phản ứng quá mức với vắc xin, thường xảy ra ở những người tiêm nhiều mũi nhắc lại trong thời gian ngắn.
Các đặc điểm điển hình của phản ứng Arthus:
Mặc dù hiếm khi xảy ra, nhưng nếu không nhận diện và xử trí đúng cách, phản ứng này có thể gây khó chịu kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe.
Mặc dù rất hiếm, nhưng sau tiêm vắc xin uốn ván, một số người có thể gặp biến chứng thần kinh. Đây là những phản ứng bất thường cần được chú ý theo dõi.
Các biến chứng có thể bao gồm:
Thông thường, những tình trạng này có thể tự hồi phục sau vài tuần đến vài tháng, nhưng vẫn cần sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa thần kinh.
Bạn nên đến bệnh viện ngay nếu xuất hiện các triệu chứng sau:
Dù biến chứng này rất hiếm gặp, nhưng việc phát hiện sớm sẽ giúp điều trị kịp thời và giảm thiểu nguy cơ di chứng lâu dài.
Khi không thể tiêm vắc xin uốn ván do chống chỉ định hoặc trì hoãn, vẫn có những biện pháp thay thế giúp phòng ngừa hiệu quả. Việc hiểu rõ các lựa chọn này sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân trong những tình huống khẩn cấp.
Khi bạn thuộc nhóm chống chỉ định tiêm vắc xin uốn ván nhưng lại có vết thương nguy cơ cao, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm globulin miễn dịch uốn ván (TIG). Đây là dạng kháng thể sẵn có, được chiết xuất từ huyết thanh người đã có miễn dịch với uốn ván. TIG mang lại tác dụng bảo vệ tức thì, nhưng hiệu quả chỉ kéo dài khoảng 3-4 tuần.
Cách sử dụng TIG:
TIG đặc biệt quan trọng cho những nhóm:
Tuy nhiên, cần lưu ý:
Dù bạn đã tiêm phòng hay chưa, xử lý vết thương đúng cách vẫn là bước quan trọng nhất để phòng ngừa uốn ván. Vi khuẩn uốn ván phát triển mạnh trong môi trường thiếu oxy, vì vậy các vết thương sâu, kín, nhiễm đất hoặc phân động vật luôn có nguy cơ cao.
Nguyên tắc xử lý vết thương:
Khi nào cần đi bệnh viện:
Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ nhiễm uốn ván và quyết định biện pháp phòng ngừa phù hợp nhất cho bạn.
Thời gian ủ bệnh uốn ván thường 7-10 ngày, có thể kéo dài đến 3 tuần. Nếu không thể tiêm phòng và có nguy cơ phơi nhiễm, hãy theo dõi các dấu hiệu sớm:
Uốn ván ở giai đoạn đầu vẫn có thể điều trị tốt với:
Tuy vậy, ngay cả khi điều trị, tỷ lệ tử vong vẫn 10-20% do độc tố gây tổn thương thần kinh không hồi phục.
Với người nguy cơ cao không thể tiêm (suy giảm miễn dịch, ung thư giai đoạn cuối):
Những trường hợp không được tiêm uốn ván cần được nhận diện chính xác và đánh giá kỹ lưỡng bởi bác sĩ để đảm bảo an toàn. Với sự hỗ trợ của các phương pháp y tế hiện đại, bạn vẫn có thể được bảo vệ bằng globulin miễn dịch và xử lý vết thương phòng uốn ván đúng cách. Đến với I-Medicare, bạn sẽ được tư vấn cá nhân hóa, phù hợp nhất với tiền sử sức khỏe của mình.
Tiếng Việt
English
한국어
