Gout thường gây đau về đêm do nồng độ acid uric trong máu tăng cao, kết tinh tại khớp khi nhiệt độ cơ thể giảm lúc ngủ. Ban đêm, quá trình tuần hoàn và đào thải chậm hơn khiến phản ứng viêm trở nên dữ dội, gây sưng đau đột ngột và nhức nhối.
Gout hình thành khi nồng độ axit uric trong máu tăng cao và lắng đọng thành tinh thể tại các khớp, thường gặp nhất ở khớp ngón chân cái. Những tinh thể này kích thích phản ứng viêm cấp tính, gây ra các triệu chứng điển hình như sưng, nóng, đỏ và đau nhói dữ dội.
Vậy tại sao cơn đau gout lại thường bùng phát vào ban đêm? Nguyên nhân là sự kết hợp của nhiều yếu tố: ban đêm nhiệt độ cơ thể giảm, tuần hoàn máu chậm hơn và độ pH trong khớp có xu hướng thấp hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho axit uric kết tinh và kích thích phản ứng viêm mạnh mẽ hơn. Chính sự cộng hưởng này tạo khiến người bệnh thường thức giấc vì đau đớn.
Trong suốt chu kỳ 24 giờ, nhiệt độ cơ thể con người thay đổi tự nhiên. Vào ban đêm, nhiệt độ thường hạ xuống khoảng 1-2°C so với ban ngày. Sự sụt giảm này khiến axit uric trong máu dễ kết tinh hơn, đặc biệt ở những vùng xa tim như ngón chân - nơi có lưu lượng máu kém hơn và nhiệt độ thấp hơn.
Khi nhiệt độ hạ, độ hòa tan của axit uric cũng giảm theo, khiến các phân tử axit uric dư thừa dễ dàng lắng đọng thành tinh thể sắc nhọn. Quá trình này tương tự như khi đường tan hoàn toàn trong nước nóng nhưng lại kết tinh khi nước nguội. Đây là lý do cơn đau gout thường khởi phát đột ngột vào ban đêm.
Đồng hồ sinh học và sự biến đổi hormone trong ngày đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt cơn đau gout về đêm. Đây là yếu tố giải thích tại sao các cơn viêm cấp tính thường khởi phát khi bạn đang ngủ.
Đồng hồ sinh học circadian không chỉ kiểm soát chu kỳ ngủ – thức mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến phản ứng viêm của cơ thể. Các nghiên cứu chỉ ra rằng vào ban đêm, nồng độ cytokine gây viêm như interleukin beta và TNF alpha tăng cao, khiến phản ứng viêm tại các khớp trở nên mạnh mẽ hơn.
Đây là lý do vì sao không chỉ bệnh gout mà nhiều bệnh viêm khớp khác cũng thường bùng phát dữ dội vào ban đêm và sáng sớm, như thể cơ thể đang vận hành một “lịch trình viêm” riêng được lập trình sẵn bởi đồng hồ sinh học.
Cortisol, còn được gọi là hormone chống viêm tự nhiên của cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các phản ứng viêm. Bình thường, nồng độ cortisol đạt đỉnh vào buổi sáng sớm để chuẩn bị cho các hoạt động ban ngày và giảm dần trong suốt 24 giờ, chạm mức thấp nhất vào khoảng 11 giờ đêm đến 4 giờ sáng.
Khi lượng cortisol giảm xuống mức tối thiểu, cơ chế chống viêm tự nhiên của cơ thể suy yếu, tạo điều kiện cho các phản ứng viêm bùng phát. Đây là lý do cơn đau gout thường xuất hiện và trở nên dữ dội nhất vào ban đêm, khi lá chắn hormone này không còn đủ mạnh để kiểm soát tình trạng viêm.
Melatonin, hormone điều hòa giấc ngủ, bắt đầu được tuyến tùng tiết ra nhiều hơn từ khoảng 9-10 giờ tối để chuẩn bị cho cơ thể đi vào trạng thái nghỉ ngơi. Dù melatonin có một số tác dụng chống viêm nhẹ, nhưng các nghiên cứu cho thấy hormone này cũng có thể tương tác phức tạp với hệ miễn dịch.
Cụ thể, nó có khả năng làm tăng độ nhạy cảm của các tế bào miễn dịch như đại thực bào và bạch cầu đối với tinh thể axit uric. Sự nhạy cảm tăng lên này có thể góp phần kích hoạt các phản ứng viêm mạnh mẽ hơn, khiến cơn đau gout dễ bùng phát vào ban đêm khi nồng độ melatonin trong máu tăng cao.
Ngoài vai trò của hormone và đồng hồ sinh học, nhiều yếu tố bên ngoài có thể kích hoạt cơn gout bùng phát vào ban đêm. Hiểu rõ những yếu tố này giúp bạn phòng tránh và kiểm soát cơn đau hiệu quả hơn.
Khi chúng ta ngủ, nhịp thở tự nhiên chậm lại và quá trình trao đổi khí giảm, khiến cơ thể giữ lại nhiều CO2 hơn bình thường. Sự tích tụ CO2 này làm độ pH của máu giảm nhẹ, khiến máu trở nên axit hơn so với ban ngày.
Môi trường axit này không chỉ làm giảm khả năng hòa tan của axit uric mà còn tạo điều kiện thuận lợi để các tinh thể axit uric hình thành và lắng đọng trong khớp. Đặc biệt, ở những vùng có pH thấp như dịch khớp, hiện tượng này càng dễ xảy ra, góp phần khởi phát cơn đau gout dữ dội vào ban đêm.
Khi nằm ngủ trong thời gian dài, đặc biệt ở tư thế nằm nghiêng hoặc co chân, lưu lượng máu đến các chi, nhất là bàn chân và ngón chân, có thể bị hạn chế đáng kể. Sự giảm lưu thông này khiến nhiệt độ tại các đầu chi giảm xuống và quá trình đào thải axit uric khỏi khớp trở nên kém hiệu quả hơn.
Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho axit uric kết tinh và lắng đọng trong các khớp nhỏ. Nhiều bệnh nhân gout cho biết các cơn đau thường bùng phát ở chân phía dưới khi nằm nghiêng, hoặc xảy ra ở cả hai chân khi nằm ngửa với tư thế duỗi thẳng trong nhiều giờ liền.
Trong suốt đêm, cơ thể tự nhiên mất một lượng nước nhất định qua hơi thở và đổ mồ hôi nhẹ, ngay cả khi bạn không hề cảm thấy khát. Sự mất nước âm thầm này làm tăng độ đậm đặc của axit uric trong máu, khiến tinh thể axit uric dễ dàng kết tủa hơn trong dịch khớp.
Đặc biệt, những người có thói quen uống rượu bia vào buổi tối càng dễ gặp tình trạng này hơn. Rượu không chỉ gây lợi tiểu, khiến cơ thể mất nước nhiều hơn, mà còn làm giảm khả năng đào thải axit uric của thận, góp phần làm gia tăng nguy cơ bùng phát cơn gout dữ dội vào ban đêm.
Một bữa tối giàu purin, bao gồm các thực phẩm như hải sản, nội tạng và thịt đỏ, sau khi được tiêu hóa sẽ trải qua quá trình chuyển hóa axit uric kéo dài khoảng 4-6 giờ.
Nếu bạn ăn tối vào khoảng 7-8 giờ, nồng độ axit uric trong máu thường đạt đỉnh từ 11 giờ đêm đến 2 giờ sáng. Đây đúng vào thời điểm cơ thể bước vào giai đoạn nghỉ ngơi, nhiệt độ hạ thấp và khả năng chống viêm tự nhiên suy giảm. Khoảng thời gian vàng khiến các tinh thể axit uric dễ kết tủa tại khớp, đặc biệt là ở những vùng xa tim như ngón chân cái, làm bùng phát các cơn đau gout dữ dội trong đêm.
Cơn đau gout ban đêm thường dữ dội hơn do nhiều yếu tố sinh lý và môi trường phối hợp, từ nhiệt độ cơ thể giảm, hormone chống viêm suy giảm đến tình trạng mất nước khi ngủ. Hiểu rõ những cơ chế này sẽ giúp bạn phòng ngừa và kiểm soát cơn đau hiệu quả hơn.
Ban đêm là thời điểm nhiều yếu tố bất lợi cùng lúc xuất hiện: nhiệt độ cơ thể hạ thấp, nồng độ cortisol giảm, pH máu hơi axit, tình trạng mất nước và tư thế nằm lâu ít vận động. Sự cộng hưởng này tạo thành cơn bão hoàn hảo, khiến cơn đau gout về đêm thường dữ dội hơn ban ngày.
Ban đêm, khi cơ thể nghỉ ngơi và không có nhiều yếu tố phân tán, não bộ dễ tập trung hơn vào tín hiệu đau, khiến cảm giác đau bị khuếch đại và trở nên khó chịu hơn. Bên cạnh đó, lo lắng về mất ngủ và sợ ảnh hưởng đến công việc hôm sau càng làm tăng căng thẳng tâm lý, khiến cơn đau thêm dữ dội.
Ban ngày, cơ thể hoạt động liên tục với tuần hoàn máu tốt, nhiệt độ cao và nồng độ cortisol đủ để kiểm soát viêm. Về đêm, các hàng rào bảo vệ này suy giảm, khiến cơ thể dễ bị tấn công hơn bởi các tác nhân gây bệnh.
Tinh thể axit uric không kết tủa ngay lập tức mà cần vài giờ để hình thành và kích hoạt phản ứng viêm. Quá trình này thường đạt đỉnh vào nửa đêm đến rạng sáng, khiến nhiều người dù đi ngủ bình thường nhưng bị đánh thức bởi cơn đau dữ dội lúc 2-3 giờ sáng.
Khi cơn đau gout bùng phát vào ban đêm, việc xử lý kịp thời tại nhà có thể giúp giảm đau và ngăn tình trạng nặng hơn. Dưới đây là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả bạn nên áp dụng ngay.
Khi cơn đau gout bùng phát về đêm, điều đầu tiên cần làm là giữ bình tĩnh và thực hiện các bước xử lý ban đầu. Nâng cao chân bị đau lên tấm gối hoặc đệm để cải thiện lưu thông máu. Tuyệt đối tránh massage hay ấn mạnh vào vùng đau vì điều này chỉ làm tăng phản ứng viêm.
Áp dụng liệu pháp lạnh bằng cách quấn túi đá hoặc khăn lạnh vào khớp bị đau trong 15-20 phút. Nhiệt độ lạnh giúp làm tê cảm giác đau và giảm sưng viêm cục bộ. Tuy nhiên, cần chú ý không áp dụng trực tiếp đá lên da để tránh bỏng lạnh.
Hãy uống ngay 2-3 ly nước ấm trong 30 phút đầu để giúp pha loãng axit uric trong máu. Bạn có thể thêm vài giọt chanh tươi để tạo môi trường kiềm nhẹ, hỗ trợ hòa tan tinh thể axit uric tốt hơn.
Tuyệt đối tránh rượu bia, nước ngọt có gas và nước trái cây đặc vì chúng làm tăng axit uric và có thể khiến cơn đau kéo dài.
Nếu có sẵn thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen hoặc naproxen, bạn có thể dùng theo đúng liều khuyến cáo để giảm đau và viêm. Tránh dùng aspirin vì liều thấp của thuốc này có thể làm tăng axit uric trong máu.
Colchicine (nếu đã được bác sĩ kê trước) là lựa chọn hiệu quả cho cơn gout cấp, nhưng cần dùng đúng liều để tránh tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy hoặc đau bụng.
Hãy tìm tư thế nằm giúp giảm áp lực tối đa lên khớp đau. Tốt nhất là nằm ngửa, kê chân hơi cao và tránh để chăn đè lên vùng viêm. Nếu đau ở khớp ngón chân cái, có thể dùng gối nhỏ để tách ngón này ra khỏi các ngón khác.
Giữ nhiệt độ phòng ấm vừa phải để hỗ trợ lưu thông máu và hạn chế kết tinh axit uric, nhưng không nên để phòng quá nóng vì dễ gây đổ mồ hôi và mất nước.
Thực hiện các kỹ thuật thở sâu và thư giãn cơ giúp giảm căng thẳng và làm dịu cảm giác đau. Hãy tập trung thở chậm, đều đặn và thả lỏng những nhóm cơ không bị ảnh hưởng.
Nghe nhạc nhẹ hoặc thử thiền đơn giản cũng là cách hiệu quả để phân tán sự chú ý khỏi cơn đau và mang lại cảm giác thư thái hơn.
Tại sao gout lại đau về đêm là kết quả của nhiều yếu tố sinh học như nhiệt độ thấp, hormone thay đổi và nhịp sinh học cơ thể. Hiểu cơ chế này giúp bạn chủ động phòng ngừa và xử lý. Nếu cơn đau tái diễn, hãy đến I-Medicare để được tư vấn và điều trị chuyên sâu.
Tiếng Việt
English
한국어
