Cúm B là bệnh truyền nhiễm và lây trực tiếp từ người sang người, chủ yếu qua giọt bắn đường hô hấp khi ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc tiếp xúc gần. Virus cúm B có khả năng lây lan nhanh trong cộng đồng, đặc biệt ở môi trường kín và đông người, nên cần chủ động phòng ngừa sớm.
Con đường lây nhiễm phổ biến nhất của cúm B là qua giọt bắn đường hô hấp. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc thậm chí chỉ nói chuyện, virus sẽ được phát tán ra không khí dưới dạng các giọt nhỏ li ti. Những giọt này có thể bay xa khoảng 1-2 mét và xâm nhập vào cơ thể người khác qua mũi, miệng hoặc mắt.
Điều đáng lưu ý là không cần tiếp xúc trực tiếp mới bị lây. Trong các không gian kín như văn phòng, lớp học hay phương tiện giao thông công cộng, virus có thể tồn tại lơ lửng trong không khí trong một khoảng thời gian ngắn, làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho những người ở gần.
Nhiều người không để ý rằng virus cúm B có thể tồn tại trên bề mặt đồ vật từ vài giờ đến vài ngày, tùy điều kiện môi trường. Khi người bệnh ho hoặc hắt hơi vào tay rồi chạm vào tay nắm cửa, bàn phím, điện thoại hay các vật dụng dùng chung, virus sẽ bám lại trên những bề mặt này.
Người khỏe mạnh sau đó chạm vào các vật dụng nhiễm virus và vô thức đưa tay lên mắt, mũi, miệng. Những hành động có thể xảy ra trung bình hơn 20 lần mỗi giờ và tạo điều kiện cho virus xâm nhập vào cơ thể. Đây chính là lý do vì sao rửa tay thường xuyên và đúng cách đóng vai trò rất quan trọng trong phòng ngừa lây nhiễm cúm B.
Một điểm nguy hiểm của cúm B là người mắc bệnh vẫn có thể lây cho người khác ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ ràng. Thời gian ủ bệnh thường từ 1-4 ngày. Trong giai đoạn này, người mang virus có thể sinh hoạt bình thường nhưng đã có khả năng phát tán mầm bệnh.
Khi các triệu chứng xuất hiện, nguy cơ lây nhiễm vẫn tiếp tục kéo dài khoảng 5-7 ngày. Với trẻ em và người có hệ miễn dịch suy yếu, thời gian lây có thể lâu hơn, thậm chí đến 2 tuần. Đây chính là lý do cúm B dễ bùng phát và lan nhanh trong cộng đồng, đặc biệt ở trường học, gia đình đông người hoặc nơi làm việc kín.
Hiểu rõ thời điểm virus cúm B lây lan mạnh nhất sẽ giúp bạn chủ động phòng tránh và bảo vệ sức khỏe tốt hơn. Trên thực tế, mức độ lây nhiễm của cúm B không cố định mà thay đổi theo từng giai đoạn của bệnh và điều kiện xung quanh.
Khả năng lây nhiễm của cúm B cao nhất trong 3-4 ngày đầu kể từ khi các triệu chứng xuất hiện. Đây là giai đoạn lượng virus trong cơ thể đạt mức đỉnh và được phát tán ra môi trường nhiều nhất qua ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.
Trong thời gian này, nếu không cách ly hợp lý, mỗi người bệnh có thể lây cho 2-3 người khác, đặc biệt trong gia đình, lớp học hoặc nơi làm việc. Đáng lưu ý, ngay ngày đầu có triệu chứng, nhiều người vẫn sinh hoạt bình thường vì nghĩ chỉ bị cảm nhẹ, vô xem nhẹ nguy cơ và vô tình trở thành nguồn lây lan chính trong cộng đồng.
Tại Việt Nam và các quốc gia có khí hậu nhiệt đới, cúm B thường bùng phát mạnh vào giai đoạn giao mùa hoặc mùa mưa, khi thời tiết thay đổi thất thường và độ ẩm tăng cao. Virus cúm B phát triển tốt trong môi trường có nhiệt độ khoảng 15-25°C và độ ẩm cao, đồng thời đây cũng là thời điểm sức đề kháng của cơ thể dễ suy giảm.
Bên cạnh đó, các không gian kín, ít thông gió và tập trung đông người tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây lan nhanh. Những nơi như phòng làm việc bật điều hòa, lớp học đông học sinh hay xe buýt giờ cao điểm thường có nồng độ virus trong không khí cao hơn, làm tăng nguy cơ bùng phát dịch cúm trong cộng đồng.
Một yếu tố ít được chú ý là nguy cơ lây nhiễm cúm B có thể thay đổi theo từng thời điểm trong ngày. Vào buổi sáng sớm, sau khi thức dậy, người bệnh thường ho nhiều hơn do đờm tích tụ trong phổi suốt đêm. Những cơn ho này giải phóng lượng virus lớn ra không khí, làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho các thành viên trong gia đình.
Bên cạnh đó, buổi tối cũng là thời điểm dễ lây bệnh. Các hoạt động sinh hoạt chung như ăn uống, xem tivi trong không gian kín khiến mọi người ngồi gần nhau trong thời gian dài. Thêm vào đó, sự mệt mỏi cuối ngày có thể làm hệ miễn dịch suy giảm, tạo điều kiện để virus xâm nhập và gây bệnh dễ dàng hơn.
Không phải ai cũng có nguy cơ mắc cúm B giống nhau. Trên thực tế, khả năng lây nhiễm còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố liên quan đến môi trường sống, thói quen sinh hoạt và tình trạng sức khỏe của mỗi người.
Người có hệ miễn dịch suy yếu là nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất bởi virus cúm B. Nhóm này bao gồm người đang điều trị ung thư, nhiễm HIV, người sau ghép tạng phải dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc người mắc các bệnh tự miễn. Khi hàng rào miễn dịch suy giảm, virus không chỉ dễ xâm nhập mà còn khiến bệnh diễn tiến nặng hơn và kéo dài hơn bình thường.
Bên cạnh đó, các bệnh mạn tính như đái tháo đường, hen phế quản hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) cũng làm tăng nguy cơ mắc cúm B. Ở người tiểu đường, đường huyết cao tạo điều kiện cho virus phát triển, còn ở người hen suyễn, đường hô hấp vốn nhạy cảm nên dễ bị virus tấn công và gây biến chứng nguy hiểm.
Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi, có nguy cơ mắc cúm B cao do hệ miễn dịch còn non yếu. Bên cạnh đó, trẻ chưa hình thành thói quen vệ sinh cá nhân tốt, thường xuyên đưa tay lên miệng và tiếp xúc gần với bạn bè tại nhà trẻ, mẫu giáo, làm tăng khả năng lây nhiễm.
Người cao tuổi trên 65 tuổi cũng thuộc nhóm nguy cơ cao vì sức đề kháng suy giảm theo tuổi tác. Phụ nữ mang thai cần đặc biệt thận trọng, bởi những thay đổi sinh lý trong thai kỳ làm hệ miễn dịch yếu hơn. Cúm B ở thai phụ không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây biến chứng cho thai nhi.
Những người sống trong ký túc xá, nhà tập thể hoặc làm việc tại các văn phòng đông người có nguy cơ lây nhiễm cúm B cao hơn bình thường. Việc dùng chung không gian, thiết bị và tiếp xúc gần với nhiều người mỗi ngày tạo điều kiện thuận lợi để virus lan truyền.
Nhân viên y tế là nhóm có nguy cơ cao nhất do thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với người bệnh. Sau đó là giáo viên, nhân viên hàng không, tài xế xe buýt, những người làm việc trong môi trường kín và tiếp xúc với nhiều người khác nhau. Ngay cả nhân viên bán lẻ, thu ngân cũng đối mặt nguy cơ cao vì phải giao tiếp với hàng trăm khách hàng mỗi ngày.
Lối sống không lành mạnh làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ mắc cúm B. Việc thường xuyên thức khuya, ngủ không đủ giấc khiến cơ thể khó chống lại virus. Các nghiên cứu cho thấy người ngủ dưới 7 giờ mỗi đêm có nguy cơ mắc cảm cúm cao gấp nhiều lần so với người ngủ đủ.
Bên cạnh đó, căng thẳng kéo dài, ăn uống thiếu dưỡng chất và ít vận động cũng khiến sức đề kháng suy giảm. Đặc biệt, người hút thuốc lá có nguy cơ cao hơn vì niêm mạc đường hô hấp bị tổn thương, làm mất lớp bảo vệ tự nhiên trước sự xâm nhập của virus.
Nhận biết sớm cúm B giúp bạn xử trí kịp thời, điều trị hiệu quả và giảm nguy cơ lây nhiễm cho người xung quanh. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người vẫn dễ nhầm cúm B với các bệnh hô hấp thông thường khác, dẫn đến chủ quan hoặc điều trị không đúng cách.
Cúm B thường khởi phát nhanh và gây triệu chứng toàn thân rõ rệt, khác với cảm lạnh thông thường vốn tiến triển từ từ. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi nặng nề ngay từ những giờ đầu, kèm theo nhiều biểu hiện đặc trưng sau:
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu điển hình này giúp người bệnh chủ động nghỉ ngơi, điều trị đúng cách và hạn chế lây nhiễm cho người xung quanh.
Nhiều người dễ nhầm lẫn giữa cúm B và cảm lạnh vì đều gây triệu chứng ở đường hô hấp. Tuy nhiên, nếu chú ý kỹ mức độ khởi phát, triệu chứng và thời gian hồi phục, bạn sẽ thấy hai bệnh này khác nhau khá rõ ràng:
- Mức độ khởi phát: Cảm lạnh thường xuất hiện từ từ với các biểu hiện nhẹ như hắt hơi, nghẹt mũi, đau họng nhẹ. Cúm B lại khởi phát rất nhanh và đột ngột, người bệnh có thể mệt lả chỉ trong vài giờ.
- Sốt và đau nhức: Cảm lạnh thường không sốt hoặc chỉ sốt nhẹ dưới 38°C. Trong khi đó, cúm B gây sốt cao, kèm đau đầu và đau nhức cơ, khớp toàn thân rõ rệt.
- Khả năng sinh hoạt: Người bị cảm lạnh vẫn có thể đi làm, sinh hoạt bình thường dù hơi khó chịu. Ngược lại, cúm B thường khiến người bệnh kiệt sức, buộc phải nghỉ ngơi hoàn toàn.
- Thời gian hồi phục: Cảm lạnh thường khỏi sau 3-7 ngày. Cúm B có thể kéo dài 1-2 tuần, và cảm giác mệt mỏi có thể tồn tại thêm nhiều tuần sau khi hết sốt.
Cúm B không chỉ gây mệt mỏi, khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền. Việc nhận biết sớm các biến chứng giúp người bệnh đi khám kịp thời và tránh hậu quả nghiêm trọng.
- Viêm phổi: Là biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất, xảy ra khi virus tấn công sâu vào phổi hoặc khi vi khuẩn bội nhiễm. Dấu hiệu cảnh báo gồm khó thở, thở nhanh, đau ngực khi hít sâu, ho ra đờm vàng xanh hoặc lẫn máu, sốt cao kéo dài trên 5 ngày không giảm.
- Biến chứng tai - mũi - họng và hô hấp: Bao gồm viêm tai giữa (thường gặp ở trẻ em), viêm xoang, viêm phế quản cấp, khiến bệnh kéo dài và dễ tái phát.
- Biến chứng hiếm nhưng nặng: Cúm B có thể gây viêm cơ tim, viêm não hoặc hội chứng Reye ở trẻ em, đây là một tình trạng nguy hiểm ảnh hưởng đến gan và não.
Người bệnh cần theo dõi sát diễn biến sức khỏe và đến cơ sở y tế ngay khi xuất hiện dấu hiệu bất thường, tuyệt đối không chủ quan với cúm B.
Đây là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm, nhất là khi cần cân nhắc việc quay lại làm việc hoặc tiếp xúc với người khác sau khi đã bắt đầu điều trị bệnh.
Dù đã dùng thuốc kháng virus, người mắc cúm B vẫn có thể lây bệnh trong một khoảng thời gian nhất định. Hiểu đúng cơ chế của thuốc và thời gian lây nhiễm sẽ giúp bạn bảo vệ an toàn cho những người xung quanh.
- Thuốc kháng virus (như Oseltamivir, Zanamivir) có tác dụng ức chế virus nhân lên, không tiêu diệt ngay toàn bộ virus đang tồn tại trong cơ thể.
- Trong 24-48 giờ đầu sau khi bắt đầu dùng thuốc, người bệnh vẫn có khả năng lây nhiễm, kể cả khi triệu chứng đã giảm rõ rệt.
- Cảm giác khỏe hơn không đồng nghĩa với hết lây: virus vẫn có thể được thải ra qua ho, hắt hơi, nói chuyện.
- Khuyến cáo an toàn: người bệnh nên tự cách ly ít nhất 5 ngày từ khi khởi phát triệu chứng, hoặc tối thiểu 24 giờ sau khi hết sốt hoàn toàn (không dùng thuốc hạ sốt), tùy mốc thời gian nào dài hơn.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả người bệnh cúm B, dù có hay không sử dụng thuốc kháng virus.
Nhiều người chỉ dùng thuốc giảm đau, hạ sốt để cầm cự khi bị cúm B mà không sử dụng thuốc kháng virus đặc hiệu. Điều này có thể gây hiểu lầm và làm tăng nguy cơ lây lan bệnh trong cộng đồng.
- Thuốc hạ sốt như Paracetamol hoặc Ibuprofen chỉ giúp giảm sốt, giảm đau đầu và đau nhức cơ, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn, nhưng không tiêu diệt virus cúm B và không làm giảm khả năng lây nhiễm.
- Nguy cơ lớn nhất là khi hết sốt tạm thời, người bệnh dễ nghĩ rằng mình đã khỏi hoặc ít lây, từ đó quay lại đi làm, sinh hoạt bình thường. Thực tế, virus vẫn đang hoạt động và tiếp tục lây sang người khác qua ho, nói chuyện, hắt hơi.
- Việc cố gắng đi làm khi chưa hồi phục hoàn toàn không chỉ khiến bệnh kéo dài, dễ biến chứng do cơ thể không được nghỉ ngơi, mà còn góp phần làm cúm B lây lan nhanh và bùng phát thành dịch trong cộng đồng.
Khi xác định mắc cúm B, dù đã bắt đầu điều trị hay chưa, mỗi người cần chủ động bảo vệ cộng đồng xung quanh. Việc tự cách ly đúng cách giúp giảm nguy cơ lây lan, đặc biệt với người già, trẻ nhỏ và những người có bệnh nền.
- Tự cách ly tại nhà: Nghỉ ngơi, hạn chế ra ngoài để tránh lây nhiễm cho gia đình, đồng nghiệp và cộng đồng.
- Bảo vệ người khác khi buộc phải ra ngoài: Đeo khẩu trang y tế, giữ khoảng cách, tránh nơi đông người.
- Không dùng chung đồ cá nhân: Không chia sẻ ly, thìa, khăn mặt, điện thoại hoặc các vật dụng dùng chung.
- Ưu tiên ở nhà đến khi an toàn: Chỉ trở lại sinh hoạt bình thường khi đã hết khả năng lây nhiễm theo khuyến cáo y tế.
Phòng bệnh luôn là giải pháp chủ động và hiệu quả nhất. Với cúm B, chỉ cần áp dụng đúng một số thói quen đơn giản, bạn đã có thể giảm rõ rệt nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cho bản thân cũng như cộng đồng.
Rửa tay đúng cách là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa cúm B. Để dễ áp dụng, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
- Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch ít nhất 20 giây: Khi rửa, cần chà kỹ lòng bàn tay, mu bàn tay, kẽ ngón tay, đầu ngón tay và cổ tay để loại bỏ virus bám trên da.
- Rửa tay vào những thời điểm quan trọng: Trước khi ăn hoặc chế biến thực phẩm, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho, hắt hơi, sau khi chạm vào các bề mặt công cộng như tay nắm cửa, nút bấm thang máy và sau khi tiếp xúc với người bệnh.
- Dùng dung dịch sát khuẩn khi cần thiết: Nếu không có xà phòng và nước, hãy sử dụng dung dịch rửa tay khô chứa tối thiểu 60% cồn để thay thế tạm thời.
- Hạn chế chạm tay lên mặt: Tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng vì đây là đường virus dễ xâm nhập nhất. Dù là phản xạ vô thức, việc tập ý thức kiểm soát hành động này sẽ giúp giảm nguy cơ lây nhiễm rõ rệt.
Vắc xin cúm mùa được khuyến cáo tiêm hàng năm, tốt nhất là trước khi mùa cúm bắt đầu. Vắc xin được thiết kế dựa trên các chủng virus cúm dự kiến lưu hành trong năm, trong đó có cả cúm B.
Dù không bảo vệ tuyệt đối 100%, tiêm vắc xin giúp giảm rõ rệt nguy cơ mắc cúm và làm nhẹ triệu chứng, hạn chế biến chứng nếu không may nhiễm bệnh.
Đối tượng nên tiêm vắc xin cúm:
Sau khi tiêm, cơ thể cần khoảng 2 tuần để tạo miễn dịch, vì vậy việc tiêm sớm là rất quan trọng.
Nhiều người lo ngại tác dụng phụ của vắc xin, nhưng thực tế đa số chỉ gặp phản ứng nhẹ như đau tại chỗ tiêm hoặc sốt nhẹ trong 1-2 ngày. Những phản ứng này hoàn toàn nhỏ so với nguy cơ và biến chứng của cúm thật sự.
Hệ miễn dịch khỏe mạnh chính là hàng rào bảo vệ quan trọng nhất trước cúm B và nhiều bệnh truyền nhiễm khác. Bạn có thể tăng cường đề kháng bằng những thói quen đơn giản sau:
- Ăn uống cân bằng, đủ chất: Ưu tiên trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc để cung cấp vitamin, khoáng chất cần thiết. Các dưỡng chất như vitamin C, vitamin D, kẽm và chất chống oxy hóa giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn.
- Ngủ đủ và ngủ chất lượng: Khi ngủ, cơ thể tạo ra tế bào miễn dịch và các protein chống nhiễm trùng. Thiếu ngủ kéo dài làm suy giảm sức đề kháng rõ rệt. Người trưởng thành nên ngủ từ 7-9 giờ mỗi đêm.
- Vận động đều đặn, vừa sức: Tập thể dục khoảng 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần giúp nâng cao miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Tránh tập quá sức vì có thể phản tác dụng, khiến cơ thể dễ suy yếu hơn.
Khi ho hoặc hắt hơi, bạn nên che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay áo, tuyệt đối không dùng bàn tay. Sau đó, bỏ khăn giấy vào thùng rác có nắp đậy và rửa tay ngay. Thói quen che bằng khuỷu tay giúp hạn chế virus bám vào bàn tay, tránh bộ phận thường xuyên chạm vào nhiều bề mặt và đồ dùng chung.
Đeo khẩu trang y tế khi đến nơi đông người, đặc biệt trong mùa dịch cúm hoặc khi có triệu chứng hô hấp, là cách bảo vệ hiệu quả cho cả bản thân và người xung quanh. Khẩu trang giúp ngăn giọt bắn chứa virus phát tán ra môi trường và giảm nguy cơ hít phải virus từ không khí.
Ngoài ra, hãy giữ khoảng cách tối thiểu 1 mét với người có biểu hiện ho, hắt hơi hoặc sốt. Trong môi trường làm việc hay học tập, nếu có đồng nghiệp hoặc bạn học mắc cúm, nên khuyến khích họ nghỉ ngơi tại nhà và hạn chế tiếp xúc gần cho đến khi hồi phục hoàn toàn.
Vệ sinh và khử trùng các bề mặt thường xuyên tiếp xúc là việc rất cần thiết, nhất là khi trong gia đình hoặc nơi làm việc có người bị cúm. Những vị trí cần làm sạch hằng ngày gồm tay nắm cửa, công tắc điện, bàn phím, chuột máy tính, điện thoại, mặt bàn và các thiết bị điện tử dùng chung.
Nên sử dụng dung dịch lau rửa có chứa cồn hoặc chất khử trùng phù hợp. Với điện thoại và thiết bị điện tử, ưu tiên khăn lau chuyên dụng có cồn. Vệ sinh ít nhất 1 lần/ngày, hoặc nhiều hơn nếu có người bệnh, giúp giảm nguy cơ virus tồn tại và lây lan.
Bên cạnh đó, cần đảm bảo không gian sống và làm việc luôn thông thoáng. Mở cửa sổ, dùng quạt thông gió và hạn chế ở lâu trong phòng kín giúp không khí lưu thông tốt hơn, từ đó làm giảm nồng độ virus trong môi trường.
Bệnh cúm B có lây không là mối quan tâm chung của nhiều người, và thực tế cho thấy bệnh có thể lây lan nhanh qua đường hô hấp và tiếp xúc hằng ngày. Chủ động phòng ngừa khi có triệu chứng sẽ giúp bảo vệ bản thân và những người xung quanh. Khi cần thăm khám hoặc tiêm phòng cúm an toàn, bạn có thể liên hệ với I-Medicare để chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Tiếng Việt
English
한국어
