Lợi trùm răng hàm dưới là hiện tượng phần nướu thừa che phủ một phần hoặc toàn bộ bề mặt răng hàm, thường gặp khi răng khôn mọc lên nhưng không đủ chỗ. Mô nướu này dễ giữ lại thức ăn và vi khuẩn, gây viêm quanh thân răng với các triệu chứng sưng, đau và hôi miệng.
Lớp nướu che phủ răng hàm dưới thường dày từ vài milimét đến gần 1 cm, thay đổi tùy theo mức độ mọc lên của răng bên dưới. Ở giai đoạn đầu, nướu có màu hồng nhạt, mềm và không gây đau.
Tuy nhiên, khi viêm xảy ra, vùng lợi trùm sẽ sưng to, chuyển sang màu đỏ hoặc tím, đau nhức rõ rệt khi chạm vào, thậm chí có thể tiết dịch hoặc mủ nếu tình trạng nhiễm trùng tiến triển nặng.
Nhiều người dễ nhầm lẫn lợi trùm với các bệnh lý nướu khác do các triệu chứng như sưng, đau và viêm nhiễm khá giống nhau. Tuy nhiên, mỗi tình trạng lại có nguyên nhân và biểu hiện đặc trưng riêng.
Lợi trùm chủ yếu xảy ra khi răng khôn đang mọc, còn viêm nha chu hay áp xe răng lại bắt nguồn từ các yếu tố khác liên quan đến vệ sinh răng miệng hoặc tủy răng bị tổn thương. Hiểu rõ sự khác biệt giúp chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, tránh biến chứng về sau.
Một số điểm khác biệt quan trọng:
Phát hiện sớm dấu hiệu lợi trùm giúp bạn chủ động điều trị kịp thời, ngăn ngừa viêm nhiễm và hạn chế các biến chứng nguy hiểm về sau.
Ở giai đoạn đầu, lợi trùm thường gây cảm giác vướng nhẹ ở phía sau miệng do lớp nướu mềm che phủ một phần bề mặt răng. Khi nhai thức ăn cứng hoặc vô tình cắn trúng vùng này, bạn có thể cảm thấy đau nhói, khó chịu.
Ngoài ra, việc vệ sinh không kỹ khiến thức ăn dễ mắc kẹt bên dưới nướu, tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển và gây mùi hôi miệng nhẹ.
Khi lợi bị viêm, các triệu chứng trở nên rõ rệt và khó chịu hơn nhiều. Vùng nướu sưng phồng, chuyển màu đỏ sẫm hoặc tím tái, đau âm ỉ kéo dài ngay cả khi không ăn nhai.
Cơn đau có thể lan sang má, tai hoặc cổ cùng bên, khiến việc há miệng, nói chuyện hay nuốt trở nên khó khăn. Ở giai đoạn nặng, người bệnh có thể thấy có mủ chảy ra kèm mùi hôi và vị đắng khó chịu trong miệng.
Một số dấu hiệu nghiêm trọng của lợi trùm răng hàm dưới cho thấy tình trạng viêm đã lan rộng và cần được điều trị khẩn cấp. Nếu bạn bị sốt cao trên 38°C, đau nhức dữ dội vùng răng hàm, sưng lan xuống má hoặc cổ, hoặc cảm thấy khó nuốt, khó thở, rất có thể nhiễm trùng đã tiến triển sâu.
Ngoài ra, tình trạng sưng hạch, mệt mỏi toàn thân hoặc há miệng hạn chế (chỉ mở được vài phân) cũng là cảnh báo cần gặp bác sĩ ngay để tránh biến chứng nặng hơn.
Hiểu rõ nguyên nhân viêm lợi trùm giúp bạn đánh giá đúng tình trạng của mình và chủ động phòng ngừa hiệu quả hơn.
Nguyên nhân phổ biến nhất của lợi trùm răng hàm dưới là do mất cân đối giữa kích thước hàm và số lượng răng. Ở người hiện đại, xương hàm có xu hướng nhỏ hơn, trong khi vẫn giữ nguyên 32 chiếc răng.
Vì không đủ chỗ để mọc thẳng, răng khôn hàm dưới thường mọc lệch, mọc nghiêng hoặc chỉ trồi lên một phần. Phần nướu phía sau không teo lại mà bao phủ lên răng, hình thành lợi trùm.
Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng có ảnh hưởng đáng kể. Nếu cha mẹ từng gặp khó khăn khi mọc răng khôn, con cái thường có nguy cơ tương tự do đặc điểm xương hàm, độ dày nướu và hướng mọc răng đều mang tính di truyền.
Vùng răng hàm sau, đặc biệt là khu vực răng khôn đang mọc, rất khó làm sạch hoàn toàn. Bàn chải thông thường khó chạm tới những khe sâu trong cùng, khiến thức ăn và mảng bám dễ mắc lại dưới lớp nướu trùm.
Môi trường ẩm, kín và ít được vệ sinh này tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây viêm, sưng và đau nhức nướu. Nếu bạn không dùng chỉ nha khoa hoặc tăm nước hỗ trợ làm sạch, tình trạng viêm lợi trùm sẽ ngày càng nặng hơn.
Khi ăn thức ăn cứng, răng hàm trên có thể vô tình cắn vào phần nướu trùm của răng hàm dưới, gây rách và tổn thương mô mềm. Những vết thương này rất dễ bị vi khuẩn tấn công, dẫn đến viêm nhiễm cấp tính.
Ngoài ra, khi cơ thể suy yếu do căng thẳng, thiếu ngủ, ốm hoặc thay đổi nội tiết (như trong kỳ kinh hoặc thai kỳ), nguy cơ viêm càng tăng cao. Hút thuốc lá cũng là yếu tố làm trầm trọng thêm tình trạng này, vì nicotine làm giảm lưu thông máu đến nướu và cản trở quá trình phục hồi tự nhiên của mô.
Trên thực tế, lợi trùm răng không phải lúc nào cũng gây nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng về sau.
Khi vi khuẩn tích tụ dưới lớp nướu trùm, chúng có thể gây viêm nhiễm tại chỗ, hình thành ổ áp xe quanh thân răng. Tình trạng này không chỉ khiến bạn đau nhức dữ dội mà còn có nguy cơ lan rộng sang các mô mềm lân cận, gây sưng nề vùng má hoặc cổ, khiến việc há miệng trở nên khó khăn.
Nếu không được điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể lan sâu vào cơ nhai và khoảng gian cơ, dẫn đến viêm mô tế bào vùng hàm mặt, đây là một biến chứng nặng cần nhập viện và điều trị kháng sinh đường tĩnh mạch.
Răng số 7 (răng hàm thứ hai) là chiếc răng nằm ngay trước răng khôn, và thường chịu ảnh hưởng trực tiếp khi lợi trùm răng khôn xuất hiện. Khi viêm nhiễm quanh lợi trùm kéo dài, vi khuẩn có thể lan sang răng số 7, gây sâu mặt xa, đây là một vị trí khuất, rất khó làm sạch và điều trị triệt để.
Nếu không phát hiện sớm, tổn thương có thể tiến triển đến tủy răng, buộc phải nhổ bỏ. Ngoài ra, răng khôn mọc lệch dưới lớp lợi trùm còn tạo áp lực đẩy các răng kế cận, khiến toàn bộ hàm răng bị xô lệch, ảnh hưởng thẩm mỹ và khớp cắn.
Mặc dù hiếm xảy ra, nhưng nhiễm trùng do viêm lợi có thể lan vào máu và gây nhiễm khuẩn huyết, một biến chứng cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị kịp thời.
Những người mắc bệnh tiểu đường, tim mạch hoặc suy giảm miễn dịch có nguy cơ cao hơn khi bị viêm lợi trùm. Ngoài ra, vi khuẩn từ vùng răng bị viêm còn có thể theo đường máu đến tim, dẫn đến viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, đây là biến chứng nghiêm trọng đặc biệt ở người có van tim nhân tạo hoặc bệnh tim bẩm sinh.
Cách điều trị sẽ được lựa chọn dựa trên mức độ viêm lợi trùm, vị trí mọc của răng và tình trạng sức khỏe răng miệng tổng thể của bạn.
Khi lợi trùm răng hàm dưới mới viêm nhẹ, việc điều trị sớm sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng nặng.
Bước 1: Kiểm soát nhiễm trùng:
Nha sĩ sẽ tiến hành làm sạch vùng lợi trùm bằng dung dịch sát khuẩn như nước muối sinh lý hoặc chlorhexidine để loại bỏ vi khuẩn, mảng bám và mô viêm.
Bước 2: Kê thuốc
Sau đó, bác sĩ thường kê kháng sinh và thuốc giảm đau, kháng viêm nhằm kiểm soát sưng, đau và ngăn vi khuẩn lan rộng.
Nhưng lưu ý sau khi khi điều trị viêm lợi trùm tại nhà:
Cắt lợi trùm là phương pháp điều trị triệt để dành cho trường hợp tái phát nhiều lần hoặc khi răng đã mọc gần hoàn chỉnh nhưng vẫn bị mô nướu che phủ.
Thủ thuật được tiến hành dưới gây tê tại chỗ, bác sĩ sẽ sử dụng dao phẫu thuật hoặc tia laser để loại bỏ phần nướu thừa, giúp bề mặt răng được lộ hoàn toàn. Phương pháp laser hiện đại mang lại ưu điểm vượt trội: ít đau, ít chảy máu và thời gian lành thương nhanh hơn so với kỹ thuật cắt truyền thống.
Trong nhiều trường hợp, nhổ răng khôn là cách điều trị dứt điểm và hiệu quả nhất cho tình trạng lợi trùm. Bác sĩ sẽ chỉ định nhổ khi răng khôn mọc lệch nhiều, mọc ngầm trong xương, lợi trùm tái phát liên tục hoặc răng khôn chèn ép, làm hư hại răng số 7 bên cạnh.
Nhổ răng khôn hàm dưới thường phức tạp hơn do vị trí sâu và cấu trúc xương dày. Trong một số trường hợp, bác sĩ cần rạch nướu, mở xương và chia răng thành từng phần nhỏ để lấy ra an toàn.
Sau khi nhổ, bạn nên nghỉ ngơi 2-3 ngày, tránh súc miệng mạnh trong 24 giờ đầu và chỉ ăn thức ăn mềm, nguội. Việc sưng hoặc đau nhẹ trong vài ngày đầu là bình thường, tuy nhiên nếu đau kéo dài, sưng tăng hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, hãy quay lại gặp bác sĩ để được kiểm tra và xử lý kịp thời.
Ngoài các phương pháp điều trị chính, bạn có thể áp dụng thêm một số cách hỗ trợ để giảm đau và tăng hiệu quả phục hồi.
- Súc miệng bằng nước muối ấm 2-3% khoảng ba lần mỗi ngày để sát khuẩn nhẹ và làm dịu vùng viêm.
- Nên dùng bàn chải đầu nhỏ hoặc bàn chải đơn chùm để dễ dàng làm sạch khu vực răng hàm sau.
- Bác sĩ có thể khuyên sử dụng gel bôi tại chỗ chứa chlorhexidine hoặc metronidazole giúp kiểm soát vi khuẩn và hạn chế viêm tái phát.
Giai đoạn chăm sóc sau điều trị rất quan trọng, vì nó quyết định hiệu quả lâu dài và giúp ngăn ngừa tình trạng lợi trùm tái phát.
Sau khi điều trị, vùng răng hàm trở nên rất nhạy cảm, vì vậy việc chăm sóc đúng cách là yếu tố then chốt giúp vết thương mau lành và ngăn ngừa viêm nhiễm tái phát. Bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
Trong tuần đầu tiên, việc lựa chọn thực phẩm phù hợp giúp vết thương nhanh lành và giảm nguy cơ viêm nhiễm. Bạn nên:
Sau khi cắt lợi trùm hoặc nhổ răng khôn, bạn không nên chủ quan nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường. Một số dấu hiệu cảnh báo cần được bác sĩ kiểm tra ngay gồm:
Khi có bất kỳ biểu hiện nào kể trên, hãy liên hệ ngay với nha sĩ hoặc cơ sở nha khoa đã điều trị để được xử lý kịp thời, tránh biến chứng nặng hơn.
Sức khỏe răng miệng có mối liên hệ mật thiết với sức khỏe tổng thể. Sau khi cắt lợi trùm hoặc nhổ răng khôn, bạn nên chú trọng dinh dưỡng và lối sống để hỗ trợ lành thương nhanh chóng:
Lợi trùm răng hàm dưới có thể không nguy hiểm nếu được phát hiện kịp thời và xử lý đúng cách, nhưng nếu bỏ qua dễ dẫn đến viêm nhiễm và ảnh hưởng đến các răng lân cận. Hiểu rõ dấu hiệu, nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bạn giải quyết triệt để tình trạng này. Hãy đến I-Medicare để được thăm khám sớm, can thiệp kịp thời và nhận hướng dẫn chăm sóc răng miệng hiệu quả, đảm bảo sức khỏe lâu dài.
Tiếng Việt
English
한국어
