Tình trạng trẻ bị cúm A sốt cao không hạ thường do virus gây viêm mạnh, mất nước, dùng sai liều hạ sốt hoặc bội nhiễm như viêm phổi. Nếu trẻ sốt từ 39°C trở lên và kéo dài trên 48 giờ hoặc kèm thở nhanh, li bì, co giật, tím tái, cần đưa đi khám ngay để được đánh giá và điều trị kịp thời.
Sốt là phản ứng tự vệ tự nhiên của cơ thể khi hệ miễn dịch đang chống lại virus cúm A. Khi thân nhiệt tăng, khả năng nhân lên của virus bị hạn chế và các tế bào miễn dịch hoạt động mạnh hơn. Ở trẻ nhỏ, hệ thống điều hòa thân nhiệt chưa hoàn thiện nên cơn sốt thường tăng nhanh, dễ lên cao và khó kiểm soát hơn so với người lớn.
Nguy hiểm không nằm ở con số nhiệt độ mà ở thời gian sốt kéo dài, mức độ đáp ứng với thuốc hạ sốt, và các dấu hiệu bất thường đi kèm. Một trẻ sốt 39,5°C nhưng vẫn tỉnh táo, uống được nước và hạ sốt sau khi dùng thuốc thường ít đáng lo hơn một trẻ chỉ sốt 38,5°C nhưng lại li bì, khó thở, bỏ bú hoặc co giật.
Đặc biệt, trẻ dưới 6 tháng tuổi, trẻ có hen suyễn, tim bẩm sinh, bệnh lý nền, hoặc suy giảm miễn dịch có nguy cơ biến chứng nặng cao hơn nhiều. Với nhóm này, tình trạng sốt cao không hạ cần được đánh giá y khoa ngay lập tức, không nên tự theo dõi tại nhà để tránh bỏ lỡ thời điểm vàng can thiệp.
Trẻ sốt cao không hạ thường xuất phát từ nhiều yếu tố liên quan đến mức độ tấn công của virus cúm A và phản ứng miễn dịch của cơ thể. Hiểu đúng nguyên nhân giúp cha mẹ xử trí kịp thời và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm ở trẻ.
Trong 24-48 giờ đầu sau khi nhiễm cúm A, lượng virus trong cơ thể trẻ thường tăng mạnh, khiến hệ miễn dịch phải hoạt động liên tục. Vì vậy, trẻ có thể sốt kéo dài, thậm chí hạ được một lúc rồi lại tăng trở lại, đây là diễn biến khá phổ biến của cúm.
Cha mẹ cần lưu ý rằng Paracetamol hoặc Ibuprofen chỉ giúp hạ sốt tạm thời chứ không tiêu diệt virus. Khi thuốc hết tác dụng, cơ thể có thể tiếp tục phát sốt nếu virus chưa được kiểm soát hoàn toàn.
Nhiều cha mẹ cho trẻ uống thuốc hạ sốt nhưng không đúng liều theo cân nặng hoặc không tuân thủ thời gian giữa các lần uống. Paracetamol cần cách nhau 4-6 giờ, còn Ibuprofen là 6-8 giờ. Nếu cho thuốc quá sớm hoặc quá dày, hiệu quả hạ sốt sẽ giảm và còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho gan, thận.
Một sai lầm khác là cho trẻ uống thuốc khi mới sốt 37,8-38°C. Ở mức này, cơ thể đang cần sốt để kích hoạt miễn dịch, nên can thiệp quá sớm có thể khiến bệnh kéo dài hơn. Nguyên tắc an toàn là chỉ dùng thuốc hạ sốt khi trẻ sốt trên 38,5°C kèm khó chịu, quấy khóc hoặc mệt mỏi.
Khi trẻ sốt cao, cơ thể sẽ mất nước rất nhanh qua mồ hôi và hơi thở. Nếu không được bù đủ nước, quá trình thoát nhiệt bị cản trở, khiến sốt khó hạ. Nhiều cha mẹ còn ủ trẻ trong chăn dày hoặc mặc quá nhiều lớp áo vì sợ trúng gió, nhưng điều này chỉ làm nhiệt tích lại và khiến thân nhiệt tăng cao hơn.
Yếu tố môi trường cũng rất quan trọng. Một căn phòng kín, nóng và thiếu lưu thông không khí sẽ khiến việc hạ sốt khó khăn hơn nhiều. Trẻ sẽ dễ hạ nhiệt hơn nếu nằm trong phòng thoáng mát, có quạt nhẹ để không khí lưu thông đều.
Đây là nguyên nhân nghiêm trọng nhất. Khi virus cúm A làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp, vi khuẩn rất dễ xâm nhập và gây nhiễm trùng thứ phát như viêm phổi, viêm tai giữa hoặc viêm xoang. Lúc này, cơ thể phải cùng lúc chống lại cả virus và vi khuẩn, .khiến sốt kéo dài và không đáp ứng tốt với thuốc hạ sốt.
Một số trường hợp hiếm gặp nhưng đặc biệt nguy hiểm là viêm não, viêm màng não hoặc nhiễm trùng huyết. Những tình trạng này yêu cầu thăm khám và điều trị khẩn cấp tại bệnh viện để tránh nguy hiểm tính mạng.
Không phải cơn sốt nào khi bị cúm A cũng nguy hiểm, nhưng có những dấu hiệu cho thấy bệnh đã bước sang giai đoạn biến chứng. Nhận biết sớm những biểu hiện này giúp cha mẹ đưa trẻ đi khám kịp thời và tránh rủi ro nghiêm trọng.
Khi trẻ có thay đổi bất thường về ý thức hoặc hành vi trong lúc sốt cúm A, đây có thể là dấu hiệu bệnh đã chuyển sang mức độ nguy hiểm và cần được đưa đi khám ngay. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý khi trẻ có các biểu hiện sau:
- Li bì, giảm tương tác: Trẻ lờ đờ, ít phản ứng, gọi không đáp hoặc đáp rất chậm, không chơi hay giao tiếp như bình thường.
- Co giật: Cơ thể giật cứng, mắt trợn, có thể sùi bọt mép. Dù co giật do sốt khá phổ biến ở trẻ nhỏ, tình trạng này vẫn cần được đánh giá y khoa ngay lập tức.
- Khóc bất thường: Khóc khàn tiếng, khóc thét liên tục, hoặc ngược lại quá yên lặng, không khóc dù thường ngày rất quấy.
- Thóp phồng căng: Ở trẻ nhỏ, đây là dấu hiệu cảnh báo tăng áp lực nội sọ và cần được đưa đến cơ sở y tế ngay.
Cúm A thường gây biến chứng trên đường hô hấp, vì vậy cha mẹ cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường trong nhịp thở của trẻ. Những biểu hiện dưới đây cho thấy tình trạng đang trở nặng và cần được đưa đi khám ngay:
- Thở nhanh hoặc thở gắng sức: Trẻ thở dồn dập, rút lõm lồng ngực (hõm ức co vào khi hít vào) hoặc cánh mũi phập phồng.
- Thở khò khè, khó thở: Trẻ thở nặng nhọc, thậm chí không thể nằm xuống vì cảm giác thiếu hơi.
- Tím tái môi và đầu chi: Vùng môi, ngón tay, ngón chân chuyển xanh hoặc tím, dấu hiệu thiếu oxy nghiêm trọng và cần cấp cứu ngay.
Tình trạng mất nước hoặc rối loạn tuần hoàn do cúm A có thể khiến trẻ diễn tiến nặng rất nhanh. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu dưới đây:
- Dấu hiệu mất nước: Trẻ không đi tiểu trong 8-12 giờ, nước tiểu vàng đậm hoặc rất ít, da và môi khô nứt, khi véo nhẹ da, da đàn hồi chậm.
- Tay chân lạnh, vã mồ hôi lạnh: Biểu hiện tuần hoàn kém, có thể đi kèm da nhợt nhạt.
- Xuất hiện ban tím hoặc đốm đỏ không mất khi ấn: Đây là dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng huyết, tình trạng cấp cứu cần được xử trí ngay trong giờ vàng.
Diễn biến tự nhiên của cúm A thường là sốt cao trong 3-4 ngày đầu rồi giảm dần. Nếu trẻ sốt liên tục quá 5 ngày không có dấu hiệu hạ, hoặc đã hết sốt 1-2 ngày nhưng lại sốt cao trở lại, rất có thể trẻ đã gặp biến chứng nhiễm trùng thứ phát và cần được bác sĩ đánh giá để điều trị kháng sinh kịp thời.
Khi trẻ bị cúm A sốt cao không hạ, điều quan trọng nhất là cha mẹ phải xử lý đúng cách và kịp thời. Việc nắm rõ các bước chăm sóc chuẩn y khoa sẽ giúp trẻ hạ sốt an toàn, hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục.
Việc đầu tiên cần làm là đo nhiệt độ đúng cách bằng nhiệt kế. Nên ưu tiên nhiệt kế điện tử đo nách, hoặc đo trực tràng với trẻ dưới 3 tuổi. Hãy ghi lại thời điểm đo, mức nhiệt và cả thời điểm cho thuốc hạ sốt để theo dõi diễn biến cơn sốt chính xác và cung cấp thông tin đầy đủ cho bác sĩ khi cần.
Cha mẹ cũng nên quan sát kỹ các dấu hiệu đi kèm:
Một cuốn sổ nhỏ để ghi lại các biểu hiện theo từng giờ sẽ giúp bạn đánh giá tình trạng của trẻ tốt hơn và hỗ trợ bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Paracetamol là thuốc hạ sốt an toàn nhất cho trẻ ở mọi lứa tuổi. Liều đúng là 10-15 mg/kg cân nặng/lần, uống cách nhau 4-6 giờ, và không quá 5 lần trong 24 giờ. Với Ibuprofen, chỉ dùng cho trẻ trên 6 tháng tuổi, liều 5-10 mg/kg/lần, cách nhau 6-8 giờ.
Cha mẹ tuyệt đối không tự ý tăng liều, không cho uống sát giờ hoặc phối hợp nhiều loại thuốc hạ sốt nếu chưa hỏi ý kiến bác sĩ. Đặc biệt, không dùng Aspirin cho trẻ dưới 16 tuổi mắc cúm, vì có thể gây hội chứng Reye. Đây là biến chứng hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm, gây tổn thương gan và não.
Lau mát cho trẻ bằng khăn ẩm nước ấm tại các vùng trán, nách và bẹn để hỗ trợ thoát nhiệt nhanh hơn. Bạn cũng có thể tắm nước ấm khoảng 35-36°C, nhưng chỉ nên tắm khi trẻ đã uống thuốc hạ sốt ít nhất 30 phút để tránh lạnh run.
Hãy cởi bớt quần áo, chỉ mặc cho trẻ một lớp áo mỏng thoáng khí. Giữ phòng mát và thông thoáng, nhiệt độ khoảng 26-28°C, có thể dùng quạt nhẹ để lưu thông không khí. Tránh ủ kín bằng chăn dày hoặc đóng kín phòng, vì điều này chỉ khiến nhiệt khó thoát ra và làm sốt nặng hơn.
Cho trẻ uống nước nhiều lần trong ngày, mỗi lần một ít để tránh nôn trớ. Trẻ nhỏ có thể được bù nước bằng oresol, nước cháo, nước súp loãng hoặc sữa mẹ. Trẻ lớn hơn nên uống nước lọc, nước ép trái cây pha loãng hoặc trà loãng không đường.
Dấu hiệu trẻ được bù đủ nước gồm: nước tiểu vàng nhạt, đi tiểu 4-6 lần/ngày, môi ẩm và da hồng hào. Nếu trẻ nôn nhiều, không uống được bất kỳ loại nước nào, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được truyền dịch kịp thời.
Cúm A là bệnh do virus, không phải do vi khuẩn, vì vậy kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng trong giai đoạn đầu. Việc tự ý dùng kháng sinh không chỉ không giúp trẻ khỏi bệnh nhanh hơn mà còn dễ gây tác dụng phụ, rối loạn tiêu hoá và làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh.
Kháng sinh chỉ được dùng khi bác sĩ xác định trẻ bị nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn, thường dựa trên xét nghiệm máu hoặc phim X-quang phổi. Với những trường hợp nguy cơ cao hoặc khi được thăm khám trong 48 giờ đầu khởi phát bệnh, bác sĩ có thể kê thuốc kháng virus để rút ngắn thời gian bệnh và giảm biến chứng.
Khi trẻ bị cúm A sốt cao không hạ, cha mẹ cần biết đâu là dấu hiệu nguy hiểm để đưa trẻ đi cấp cứu kịp thời. Một số biểu hiện dưới đây cho thấy tình trạng không còn an toàn để theo dõi tại nhà.
Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 3 tháng tuổi có hệ miễn dịch rất non nớt, dễ tiến triển nhiễm trùng nặng chỉ trong thời gian ngắn. Ở nhóm tuổi này, bất kỳ cơn sốt nào kể cả từ 38°C cũng được xem là dấu hiệu nguy cơ và cần được thăm khám y tế ngay, không nên tự theo dõi tại nhà hay tự ý cho thuốc hạ sốt.
Nếu sau khi uống thuốc hạ sốt đúng liều và đã lau mát đầy đủ mà nhiệt độ của trẻ vẫn trên 40°C sau 1 giờ, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay. Sốt quá cao có thể kích hoạt co giật, đặc biệt ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi, và cần được kiểm soát trong môi trường y tế an toàn.
Co giật, lịm đi, không đáp lại khi gọi, cổ cứng hoặc thóp phồng căng đều là dấu hiệu báo động liên quan đến hệ thần kinh trung ương. Khi gặp bất kỳ biểu hiện nào trong số này, cha mẹ cần đưa trẻ đến khoa cấp cứu nhi ngay lập tức hoặc gọi xe cấp cứu, lưu ý tuyệt đối không chờ đợi thêm.
Thở nhanh bất thường, thở rên, thở gắng sức, hoặc tím môi, tím đầu chi đều là những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Nếu trẻ có bất kỳ biểu hiện nào trong số này, cha mẹ cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay lập tức. Những triệu chứng này có thể liên quan đến viêm phổi nặng, suy hô hấp, hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác của cúm A.
Trẻ không đi tiểu trên 12 giờ, môi khô nứt, da tái nhợt, tay chân lạnh, xuất hiện các đốm xuất huyết dưới da hoặc mạch nhanh và yếu đều là những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Đây có thể là biểu hiện của mất nước nặng hoặc nhiễm trùng huyết, tình trạng tiến triển rất nhanh ở trẻ nhỏ. Mỗi phút chậm trễ trong việc đưa trẻ đến cấp cứu đều làm giảm cơ hội điều trị hiệu quả, vì vậy cha mẹ cần đưa trẻ đi bệnh viện ngay lập tức.
Trẻ mắc hen suyễn, tim bẩm sinh, bệnh thận, đái tháo đường hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch đều thuộc nhóm nguy cơ cao khi nhiễm cúm A. Hệ miễn dịch của các bé này yếu hơn, nên bệnh có thể diễn tiến nhanh và dễ gây biến chứng nặng.
Vì vậy, nếu trẻ trong nhóm này bị cúm A kèm sốt cao, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám ngay trong 24-48 giờ đầu, không nên chờ đến khi xuất hiện khó thở, co giật hay mệt lả. Thăm khám sớm giúp bác sĩ can thiệp kịp thời, giảm đáng kể nguy cơ nhập viện và biến chứng nguy hiểm.
Cúm A ở trẻ có thể tái sốt nặng hoặc kéo dài nếu không được chăm sóc và phòng ngừa đúng cách. Cha mẹ cần chủ động theo dõi và áp dụng các biện pháp bảo vệ sớm để giảm nguy cơ biến chứng.
Vắc-xin cúm là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, có thể giảm 40-60% nguy cơ mắc cúm và đặc biệt làm giảm đáng kể nguy cơ biến chứng nặng nếu trẻ bị nhiễm bệnh. Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên nên được tiêm vắc-xin cúm mùa mỗi năm, tốt nhất vào đầu mùa thu để có miễn dịch trước khi mùa cúm bắt đầu.
Việc tiêm phòng càng quan trọng với trẻ có bệnh nền, trẻ suy giảm miễn dịch và trẻ đang đi nhà trẻ, mẫu giáo, đây là những môi trường có nguy cơ lây lan virus rất cao. Nhiều cha mẹ lo lắng về tác dụng phụ, nhưng hầu hết phản ứng sau tiêm chỉ ở mức nhẹ như sốt nhẹ, đau hoặc sưng vùng tiêm trong 1-2 ngày và hoàn toàn an toàn. Những phản ứng này nhỏ hơn rất nhiều so với nguy cơ biến chứng nặng nếu trẻ mắc cúm thực sự.
Chế độ dinh dưỡng cân đối giúp hệ miễn dịch của trẻ hoạt động hiệu quả. Hãy duy trì bữa ăn đầy đủ protein như thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh, trái cây giàu vitamin C và cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày để cơ thể luôn khỏe mạnh, chống lại virus tốt hơn.
Giấc ngủ chất lượng cũng rất quan trọng:
Trong lúc ngủ, cơ thể trẻ tái tạo năng lượng và tăng sản xuất tế bào miễn dịch. Bên cạnh đó, vận động thể chất phù hợp lứa tuổi như chạy nhảy ngoài trời hoặc chơi thể thao nhẹ nhàng cũng giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ bệnh tái phát hoặc kéo dài.
Virus cúm A lây lan chủ yếu qua giọt bắn khi ho, hắt hơi và qua tiếp xúc tay, mắt, mũi, miệng sau khi chạm vào bề mặt có virus. Vì vậy, cha mẹ cần hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách bằng xà phòng trong ít nhất 20 giây, nhất là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và khi vừa đi từ ngoài về.
Cha mẹ cũng nên lau chùi các bề mặt thường chạm vào như tay nắm cửa, công tắc điện, điện thoại, đồ chơi bằng dung dịch tẩy rửa loãng hoặc cồn 70%. Trong mùa cúm, hạn chế cho trẻ đến nơi đông người và kém thông thoáng. Nếu trong nhà có người mắc cúm, cần cho họ cách ly riêng và đeo khẩu trang khi phải tiếp xúc với trẻ.
Trong mùa dịch cúm, cha mẹ nên hạn chế tối đa việc đưa trẻ đến nơi đông người, nơi có nhiều người ho hoặc hắt hơi. Nếu trong nhà có người mắc cúm, nên cho trẻ ở phòng riêng, giảm tiếp xúc gần và yêu cầu người bệnh luôn đeo khẩu trang khi lại gần trẻ.
Thời tiết thay đổi đột ngột từ nóng sang lạnh (hoặc ngược lại) khiến cơ thể trẻ khó thích nghi và dễ nhiễm virus hơn. Hãy cho trẻ mặc quần áo phù hợp với nhiệt độ, tránh để trẻ ra ngoài khi người còn ướt mồ hôi, và hạn chế tắm quá muộn hoặc tắm khi cơ thể đang nóng bức.
Dù đã áp dụng đầy đủ các biện pháp phòng ngừa, trẻ vẫn có thể mắc cúm A vì virus thay đổi liên tục. Vì vậy, điều quan trọng là cha mẹ nhận biết sớm các dấu hiệu đầu tiên như sốt nhẹ, ho, sổ mũi để xử trí kịp thời.
Khi trẻ bắt đầu có biểu hiện ốm, hãy cho trẻ nghỉ ngơi tại nhà, tránh đưa đến trường để giúp hồi phục nhanh hơn và hạn chế lây cho bạn bè. Nếu sau 48 giờ các triệu chứng không cải thiện hoặc có dấu hiệu nặng hơn, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt để được đánh giá và điều trị đúng cách.
Trẻ bị cúm A sốt cao không hạ có thể khiến cha mẹ lo lắng, nhưng tình trạng này hoàn toàn có thể kiểm soát nếu xử trí đúng và nhận biết sớm dấu hiệu nguy hiểm. Nếu trẻ cần được thăm khám hoặc điều trị cúm A, Phòng khám Đa khoa I-Medicare luôn sẵn sàng đồng hành cùng gia đình.
Tiếng Việt
English
한국어
